آتش سوزی یکی از خطرات جدی و تهدید کننده زندگی و اموال انسان ها است. برای جلوگیری از خسارات ناشی از آتش سوزی، استفاده از سیستم اطفا حریق ضروری خواهد بود. یکی از رایج ترین و موثرترین سیستم های اطفا حریق، انواع سیستم اسپرینکلر است. در ادامه قصد داریم در مورد مزایا، معایب، انواع و کاربرد های سیستم اطفا حریق اسپرینکلر برای شما توضیح دهیم.

سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر

ایده استفاده از سیستم اطفا حریق اسپرینکلر برای اولین بار در قرن شانزدهم توسط لئوناردو داوینچی مطرح شد، اما این سیستم تا سال ۱۸۷۴ توسط هانری پارملی اختراع و توسعه داده نشد. پارملی این سیستم را برای محافظت از پیانوی خود در برابر آتش سوزی اختراع کرد. انواع سیستم اسپرینکلر شامل یک سیستم اطفا حریق اتوماتیک است که از یک شبکه لوله کشی پر از آب و سرهای آبپاش تشکیل شده است. سرهای آبپاش در فاصله های منظم در سقف یا دیوار ساختمان نصب می‌شوند. در صورت وقوع آتش سوزی، حرارت باعث ذوب شدن یک عنصر حساس حرارتی در سر آبپاش می‌شود و آب از سر آبپاش به بیرون پاشیده خواهد شد و آتش را خاموش می‌کند.

بررسی عملکرد اسپرینکلر

طراحی سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر بسیار خاص و در عین حال ساده است. این سازه در بخش داخلی خود تعدادی حباب دارد که هر کدام با کمک جیوه پر شده اند.‌ همان طور که می دانید فلز جیوه بر روی حرارت بالا حساس است. پس دچار انبساط و انقباض شده و حباب را می شکند. با شکستن این حباب جریان آب آزاد شده و پروسه اطفای حریق آغاز می شود.

سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر چه انواعی دارند؟

سیستم های اسپرینکلر در انواع مختلفی وجود دارند که هر کدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در این قسمت از مقاله به بررسی انواع سیستم اطفا حریق اسپرینکلر می پردازیم.

سیستم Wet Pipe System

سیستم لوله تر (Wet Pipe System) یکی از رایج ترین انواع سیستم های اسپرینکلر است. در این سیستم، آب همیشه در لوله ها جریان دارد. زمانی که دمای محیط به حد مشخصی برسد، شیشه سر اسپرینکلر می‌شکند و آب به بیرون جاری می‌شود. سیستم لوله تر به دلیل سادگی و سهولت نصب و نگهداری، یکی از مقرون به صرفه ترین انواع سیستم های اسپرینکلر است. این سیستم برای فضاهایی که احتمال آتش سوزی در آن ها زیاد است، مانند ساختمان های مسکونی، تجاری و صنعتی مناسب است.

سیستم Dry Pipe System

سیستم لوله خشک (Dry Pipe System) شبیه به سیستم لوله تر است، با این تفاوت که در این سیستم، آب در لوله ها جریان ندارد و به جای آن، از هوای فشرده استفاده می‌شود. زمانی که دمای محیط به حد مشخصی برسد، شیر کنترل باز می‌شود و آب به داخل لوله ها پمپاژ خواهد شد. سیستم لوله خشک برای فضاهایی که احتمال یخ زدگی وجود دارد، مانند انبارها و سردخانه ها و مکان هایی که عاری از سیستم های گرمایشی بوده، مناسب است.

Pre-Action System

سیستم پیش عملگر (Pre-Action System) ترکیبی از سیستم های لوله تر و لوله خشک است. در این سیستم، آب در لوله ها جریان ندارد، اما شیر کنترل باز است. زمانی که دمای محیط به حد مشخصی برسد، آژیر هشدار به صدا در می‌آید و افراد حاضر در محل می‌توانند برای تخلیه اقدام کنند. سپس، شیر کنترل به طور دستی باز می‌شود و آب به داخل لوله ها پمپاژ خواهد شد. سیستم پیش عملگر برای فضاهایی که احتمال آتش سوزی در آن ها کم است، مانند موزه ها، کتابخانه ها و گالری ها مناسب است.

Deluge System

سیستم سیلابی (Deluge System) یک سیستم آتش نشانی اسپرینکلر با جریان بالا است. در این سیستم، همه اسپرینکلرها به طور همزمان فعال می‌شوند و آب با فشار زیاد به بیرون جاری خواهد شد. سیستم سیلابی برای فضاهایی که احتمال آتش سوزی در آن ها زیاد است، مانند مخازن سوخت و مواد شیمیایی مناسب است.

انواع اسپرینکلر آتش نشانی

قاعده دسته بندی سیستم اطفا حریق اسپرینکلر درباره بعضی اعضای (مثل پاشنده آب) صدق می کند. بر اساس یک نگاه کلی این آبپاش ها در چهار دسته کلی قرار می گیرند. دسته اول متعلق به اسپرینکلر پایین زن است. این نمونه به شکل عمودی در سقف نصب می شود، به همین خاطر ماده خاموش کننده پس از عبور کردن از دو بخش دفلکتور و اوریفیس به صورت نیم دایره بر روی حریق پاشیده می شود.
اسپرینکلر بالا زن اما کمی متفاوت است. این نمونه نیز به صورت عمودی نصب می شود اما آب پس از ورود به اوریفیس رو به بالا حرکت می کند و به دفلکتور می رسد. پس از آن هم به صورت چتری از قطعه خارج می شود. اگر سیستم اطفا حریق اسپرینکلر شما از این نوع باشد شما برای نصب آن به قطعه ای مثل قاب نیاز ندارید.
اسپرینکلر افقی و اسپرینکلر مخفی نمونه های دیگری از این وسیله هستند که می توان به آنها اشاره داشت. نمونه افقی این محصولات در کناره ها دیواره ها نصب می شوند. آنها دفلکتور های خاصی دارند که آب را به رو به رو پرتاب می‌ کنند. اما اسپرینکلر های مخفی درون سقف کارگزاری شده اند و تعدادی قاب شکل ظاهری آنها را پوشانده است. این نوع پاشنده ها معمولا در ساختمان هایی استفاده می شوند که حفظ زیبایی ظاهری مکان از اهمیت بالایی برخوردار است.

سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر از چه اجزایی تشکیل شده است؟

انواع سیستم اسپرینکلر از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر یک نقش مهمی در عملکرد آن ایفا می‌کنند. در این بخش از مقاله به معرفی اجزای مختلف این سیستم و توضیح عملکرد هر یک می‌پردازیم.

دفلکتور

دفلکتور یا منحرف کننده جریان آب یکی از اجزای مهم سیستم اطفا حریق اسپرینکلر است که وظیفه پخش یکنواخت آب را بر روی سطح آتش دارد. دفلکتور معمولاً از جنس پلاستیک یا فلز ساخته می‌شود و به صورت یک صفحه یا پره‌ های کوچک در بالای اسپرینکلر قرار دارد. آب پس از خروج از اسپرینکلر، با برخورد به دفلکتور به صورت یکنواخت و با زاویه مناسب بر روی سطح آتش پاشیده می‌شود.

قاب

قاب یا بدنه اسپرینکلر، قسمت اصلی اسپرینکلر است که سایر اجزای اسپرینکلر در آن قرار می‌گیرند. قاب معمولاً از جنس فلز ساخته می‌شود و دارای یک سوراخ در قسمت بالایی است که آب از طریق آن به بیرون پاشیده خواهد شد.

سنسور حرارتی

سنسور حرارتی، یکی از مهم ترین اجزای سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر است که وظیفه تشخیص آتش سوزی را بر عهده دارد. سنسور حرارتی معمولاً از جنس فلز یا شیشه ساخته می‌شود و در قسمت بالایی اسپرینکلر قرار دارد. سنسور های حرارتی انواع مختلفی دارند که هر یک با توجه به نوع سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر انتخاب خواهند شد.

لوله کشی اسپرینکلر

لوله کشی اسپرینکلر به شبکه ای از لوله هایی اشاره دارد که با طول ها و قطرهای مختلف در کنار هم چیده شده، و وظیفه حمل آب از منبع اصلی به آبپاش ها را دارند. این لوله ها به سه شکل شبکه ای، حلقه ای و درختی نصب شده و با استفاده‌ از متریال اولیه متفاوتی ساخته می شوند.

درپوش

درپوش اسپرینکلر یک قطعه پلاستیکی یا فلزی است که سوراخ اسپرینکلر را می‌پوشاند. وظیفه درپوش جلوگیری از نشت آب از اسپرینکلر است. درپوش اسپرینکلر معمولاً با استفاده از یک پیچ یا مهره به اسپرینکلر متصل می‌شود. به علاوه این قسمت، سنسور حرارتی را در جای خود نگه می‌دارد و از ورود گرد و غبار و سایر مواد خارجی به داخل اسپرینکلر جلوگیری می‌کند.
در کل هر یک از این اجزا، نقش مهمی در عملکرد سیستم ایفا می‌کنند. آشنایی با اجزای مختلف سیستم آتش نشانی اسپرینکلر، برای نگهداری و تعمیر صحیح آن ضروری است.

مزیت ها و معایب سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر

طراحی سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر به صورت هوشمندانه ای لحاظ شده است. این سیستم به صورت خودکار در صورت وقوع آتش ‌سوزی فعال می‌شود و با پاشش آب بر روی آتش، آن را خاموش می‌کند. سیستم اطفا حریق اسپرینکلر مزایای متعددی دارد که آن را به گزینه‌ ای ایده‌ آل برای محافظت از ساختمان ‌ها و افراد در برابر آتش ‌سوزی تبدیل می‌کند.

ایمنی بالا

طراحی سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر به گونه ای اعمال شده است که کمترین خطر و آسیب را برای افراد و محیط داشته باشد. این سیستم نیازی به حضور انسان برای فعال شدن ندارد و به محض وقوع آتش ‌سوزی، بلافاصله شروع به اطفا حریق می‌کند. این امر باعث می‌شود که آتش ‌سوزی در مراحل اولیه مهار شود و خسارات جانی و مالی کمتری به بار آید.

کاهش خسارات مالی

سیستم اسپرینکلر می‌تواند به میزان قابل توجهی از خسارات مالی ناشی از آتش‌ سوزی بکاهد. این سیستم با مهار آتش در مراحل اولیه، از گسترش آن و خسارت به تجهیزات و اموال جلوگیری می‌کند.

کاهش هزینه‌ های بیمه

نصب سیستم آتش نشانی اسپرینکلر می‌تواند به کاهش هزینه ‌های بیمه ساختمان کمک کند. بسیاری از شرکت ‌های بیمه، تخفیف ‌های قابل توجهی به ساختمان ‌هایی که مجهز به سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر هستند، ارائه می‌دهند.

افزایش ارزش ساختمان

نصب انواع سیستم اسپرینکلر می‌تواند ارزش ساختمان را افزایش دهد. بسیاری از خریداران و سرمایه ‌گذاران، ساختمان ‌هایی را که مجهز به سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر هستند، به عنوان گزینه ‌های امن ‌تری برای سرمایه ‌گذاری یا سکونت می‌دانند. انواع سیستم اسپرینکلر علی ‌رغم مزایای متعددی که دارند، دارای برخی معایب نیز هستند که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می‌کنیم.

هزینه اولیه بالا

نصب سیستم اسپرینکلر هزینه اولیه بالایی دارد. این هزینه شامل هزینه خرید تجهیزات، لوله‌کشی، نصب و نگهداری سیستم است.

آسیب به اموال

پاشش آب توسط اسپرینکلرها می‌تواند به اموال و تجهیزات ساختمان آسیب برساند. این آسیب می‌تواند شامل خیس شدن تجهیزات الکترونیکی، مبلمان و سایر اقلام باشد.

آلودگی محیط زیست

آبی که توسط اسپرینکلرها پاشیده می‌شود، می‌تواند به محیط زیست آسیب برساند. این آب می‌تواند حاوی مواد شیمیایی و سایر مواد مضر باشد که می‌توانند به منابع آبی آسیب برسانند.

نیاز به نگهداری منظم

سیستم آتش نشانی اسپرینکلر نیاز به نگهداری منظم دارد تا عملکرد صحیح آن تضمین شود. این نگهداری شامل بازرسی دوره ‌ای، تست عملکرد و تعمیر و تعویض قطعات فرسوده است. بنابراین سیستم اطفا حریق اسپرینکلر می‌تواند در کاهش خسارات ناشی از آتش ‌سوزی کمک کند. با این حال، این سیستم دارای برخی معایب نیز بوده که باید در هنگام انتخاب آن مورد توجه قرار گیرد.

کاربردهای سیستم اسپرینکلر

انواع سیستم اسپرینکلر یکی از موثرترین و کارآمدترین سیستم های اطفا حریق در جهان است. سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر در طیف گسترده ای از کاربری ها، از جمله ساختمان های مسکونی، مکان های تجاری مانند فروشگاه ها، مراکز خرید، هتل ها و بیمارستان ها، ساختمان های صنعتی مثل کارخانه ها، کارگاه ها و انبارها و مکان های دولتی مانند ادارات، مدارس و دانشگاه ها کاربرد دارند. سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر در سایر کاربری ها، مانند فرودگاه ها، ایستگاه های راه آهن و پالایشگاه ها نیز کاربرد دارند. این سیستم ها به منظور حفاظت از جان و مال کارکنان و مسافران و همچنین جلوگیری از خسارت به ساختمان و اموال آنها کاربرد دارند.

امروزه یکی از روش های جدیدی که برای مهار آتش استفاده می‌کنند سیستم CAFS نام دارد. سیستم اطفا حریق CAFS یک سیستم پیشرفته است که در آن آب و فوم با نسبت مشخصی ترکیب شده و با استفاده از هوا فشرده به صورت کف به بیرون پاشیده می‌شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد در کنار سیستم اطفا حریق اسپرینکلر، از CAFS هم استفاده شود. به عنوان مثال، در ساختمان ‌هایی که حاوی مواد اشتعال ‌زای خطرناک هستند، استفاده از هر دو سیستم آتش نشانی اسپرینکلر و CAFS می‌تواند خطر وقوع خسارات مالی و جانی را کاهش دهد. کارشناسان و تیم سایت کفسیران به عنوان اولین تولید کننده سیستم CAFS شناخته می‌شوند. همچنین اگر به دنبال یک سایت کارآمد و قابل اعتماد در حوزه محصولات اطفا حریق هستید، سایت کفسیران بهترین گزینه است.

سوالات متداول

1- سیستم اطفا حریق اسپرینکلر چیست؟

نوعی سامانه خاموش کننده است که با بهره گیری از منبع آب، لوله ها و آبپاش ها آب یا سایر مواد خاموش کننده را به صورت بارانی بر روی حریق می ریزد.

2- انواع سیستم اسپرینکلر شامل چه مواردی هستند؟

آنها دارای دسته بندی های بسیاری هستند اما به طور کلی در دو گروه دستی و اتوماتیک قرار داده می شوند.

3- چرا بهره گیری از این سیستم تا این حد متداول است؟

هزینه اندک، موثر بودن و آسیب کم به محیط پس از اطفای حریق از جمله دلایل متداول بودن استفاده از این سامانه است.