زمانی که یک آتش سوزی اتفاق می افتد، نیروی انسانی که در محل حاضر می شوند (آتش نشان ها) باید مهارت کافی را برای رویارویی با حریق داشته باشند. اما سوالی که پیش می آید آن است که آیا تنها مهارت آتش نشانان برای خاموشی آتش کافیست؟ واضح است که در این حین باید تجهیزات کوچک و بزرگ بسیاری وجود داشته باشند تا این پروسه را تسهیل کنند. در غیر این صورت انجام این نوع عملیات ها سخت و خطرساز خواهد بود. در ادامه انواع مختلفی از تجهیزات آتش نشانی را معرفی خواهیم کرد.

تجهیزات آتش نشانی چیست؟

منظور از تجهیزات آتش نشانی، کلیه محصولاتی است که می توانند ضمن تامین امنیت آتش نشانان در حین آتش سوزی، این عملیات را به شکل دقیق تر و البته سریع تری به اتمام برسانند. مهار آتش پروسه سختی است که دارای چندین مرحله است. ابتدا باید آتش نشانان از لحاظ ایمنی تامین شوند. سپس امنیت آن مکان صنعتی یا غیر صنعتی در اولویت قرار می گیرد‌. در نهایت تجهیزات اعلام حریق و اطفای حریق به میدان می آیند و کار را تمام می کنند.

انواع تجهیزات آتش نشانی

همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، تجهیزات آتش نشانی دارای انواع مختلفی هستند که هر یک وظیفه خاصی را به دوش می کشند. مثلا وسایل ایمنی فردی احتمال آسیب دیدن آتش نشان را در حین انجام عملیات کاهش می دهد. یا تجهیزات اعلام حریق زمانی که نشانه ای از حریق را کشف کنند، این حادثه را به افراد حاضر در آن محل و البته آتش نشانان اطلاع می دهند‌. در ادامه انواع تجهیزات اعلام حریق را شرح می دهیم.

1. تجهیزات آتش نشانی فردی
2. تجهیزات آتش نشانی صنعتی
3. تجهیزات آتش نشانی اعلام حریق
4. تجهیزات آتش نشانی اطفا حریق

تجهیزات آتش نشانی فردی

واضح است که حفظ جان نیروی انسانی بیش از مادیات اهمیت دارد. پس اولین کسی که باید به تجهیزات ایمنی دسترسی داشته باشد آتش نشان است‌. لباس آتش نشانی اولین و مهم ترین گزینه است. این لباس به گونه ای طراحی شده است که در حین داشتن انعطاف‌ پذیری بالا، فرد را از انواع اسید ها، مواد خورنده، اقلام شیمیایی و حرارت بالا حفظ می کند.
البته این پوشش به اینجا ختم نمی شود. کلاه آتش نشانی برای پوشش دادن و حفاظت از سر ساخته شده است. این کلاه نیز در برابر هر گونه ضربه و حرارت مقاوم است. دستکش، کفش و عینک مخصوص نیز به ترتیب از دست ها، پا ها، و چشم ها مراقبت می کنند. بدیهی است که برای انجام یک عملیات کم خطر تمام این پوشش دهنده ها باید وجود داشته باشند. ماسک آتش نشانی نیز نمونه دیگری از این تجهیزات ایمنی است. این محصول علاوه بر آنکه صورت را پوشش می دهد، بخشی از اکسیژن مورد نیاز افراد را نیز تامین می کند‌.
در نهایت نوبت به کپسول آتش نشانی می رسد. آنها استوانه هایی فلزی هستند که مواد داخلی شان در خاموشی آتش موثر است. این مواد ممکن است از آب، فوم، پودر های شیمیایی، یا گاز ها تشکیل شده باشد. این کپسول‌ ها باید سبک و قابل حمل باشند تا فرد بتواند عملیات را در کوتاه ترین زمان ممکن به اتمام برساند.

تجهیزات آتش نشانی صنعتی

تجهیزات صنعتی آن دسته از دستگاه هایی هستند که نصب آنها در معابر شهری یا ساختمان ها امکان پذیر است. البته دسته ای از آنها نیز به واسطه آتش نشان ها به محل انتقال پیدا می کنند. از جمله آنها می توانیم به گوی اطفای حریق، جعبه آتش نشانی، شیلنگ آتش نشانی، شیر هیدرانت، کوپلینگ، مانیتور و غیره اشاره کنیم. در ادامه هر یک را به طور خلاصه شرح می دهیم.

• بوستر پمپ آتش نشانی
• قرقره هوزریل آتش نشانی
• اسپرینکلر
• مانیتور
• شیر هیدرانت
• شلنگ‌ آتش نشانی
• جعبه آتش نشانی
• گوی اطفا حریق

بوستر پمپ آتش نشانی

بوستر، یکی از مهم ترین تجهیزات آتش نشانی است. این سازه از یک پمپ اصلی و یک پمپ فرعی تشکیل شده است. این دستگاه می تواند فشار آب را در سیستم های خاموش کننده افزایش دهد. این دو پمپ معمولا به صورت یکی در میان روشن می شوند تا بوستر به سرعت مستهلک نشود.

قرقره هوزریل آتش نشانی

قطعه نام برده در حین اینکه ساختار ساده ای دارد، کارایی ویژه ای را در این نوع سیستم ها ایفا می کند. این سازه شامل دو بخش اصلی قرقره و شیلنگ است. شیلنگ های آتش نشانی عمدتا دارای وزن سنگین و طول زیادی هستند. پس جا به جایی آنها زمان بر و طاقت فرسا است. البته این حالت زمانی رخ می دهد که قرقره آتش نشانی وجود نداشته باشد. با وجود این وسیله می توان شیلنگ را به گونه ای حمل و جا به جا کرد که مشکلاتی مثل پارگی یا گره خوردن در آن رخ ندهد.

اسپرینکلر

اسپرینکلر،‌ معمولا به پاشنده آبی اطلاق می شود که در قسمت بالایی سقف ها وصل می شود. این قطعه دارای یک حسگر خاص است. زمانی که دمای هوا از حد مشخصی بیشتر شود، این سازه به طور خودکار فعال می شود. با فعال شدن آن آب از مخازن وارد اسپرینکلرها شده و بر روی حریق پاشیده می شود. این ترکیب مایع می تواند شامل آب و برخی مواد شیمیایی باشد.

مانیتور آتش نشانی

کالای ذکر شده یکی از کاربردی ترین تجهیزات که می تواند در امر اطفای حریق مفید باشد. این دستگاه به گونه ای ساخته شده است که بتواند حجم زیادی از آب را یکباره پرتاب کند. این سازه ها معمولا از جنس فولاد، برنز یا آلومینیوم ساخته می شوند و به دو صورت ثابت و متحرک قابل دسترسی هستند.

شیر هیدرانت

بر خلاف اینکه عنوان شیر هیدرانت ممکن است برایتان جدید باشد، احتمالا آن را در مکان های عمومی مختلف مشاهده کرده اید. شیر هیدرانت با شیر آتش نشانی سیستمی است که آتش نشانان برای تامین آب مصرفی خود از آن استفاده می کنند. زمانی که آتش نشان برای اطفای حریق با کمبود آب مواجه می شود، شلنگ‌ آتش نشانی را به هیدرانت وصل می کند. هیدرانت به صورت مستقیم به منطقه آبی وصل است. به همین دلیل می تواند در انجام یک عملیات مفید واقع شود.

شلنگ‌ آتش نشانی

چیستی و کارایی شیلنگ‌ آتش نشانی مشخص است. این قطعه می تواند آب را از مخازن به منطقه حریق انتقال دهد. البته این فرایند به کمک بوستر انجام می شود. شلنگ های آتش نشانی معمولا دارای طول زیاد، و ضخامت قابل توجهی هستند. به همین دلیل است که جا به جایی آنها دشوار است.

جعبه آتش نشانی

جعبه آتش نشانی یا همان فایر باکس در حین سادگی می تواند بسیار مفید باشد. این سازه شامل یک محفظه مربع یا مستطیلی شکل است که در ساختمان ها، ادارات و مکان های این چنینی وصل می شود. این جعبه محل نگهداری وسایل ضروری برای خاموش کردن آتش است. از جمله این وسایل می توانیم به کپسول آتش نشانی، شیرآلات، شلنگ، قرقره و غیره اشاره کنیم.

گوی اطفا حریق

گوی اطفا حریق یکی از جدیدترین و البته کارآمد ترین اقلامی است که در لیست تجهیزات آتش نشانی قرار می گیرد. این وسیله ساختاری دایره ای شکل دارد. زمانی که آن را به سمت آتش پرتاب کنید به صورت ناگهانی فعال می شود. چرا که دمای بالای 80 درجه سانتیگراد عامل انفجار این گوی است. با این اتفاق حجم مشخصی از مواد خاموش ‌کننده در فضا پخش می شوند و بدین ترتیب آتش خاموش می شود.

تجهیزات آتش نشانی اعلام حریق

اعلام حریق، به عملياتی اشاره دارد که در آن آتش یا نشانه هایی از آن توسط دستگاه های خاصی کشف شده، پس از فعال کردن سیستم اطفا حریق (سامانه خاموش کننده) این اتفاق به سا‌کنین آن محل و آتش نشانان اطلاع داده می شود. اگر این سامانه به درستی کار کند افراد در زمان مناسب از بروز حادثه مطلع می شوند و احتمال ایجاد تلفات انسانی کاهش پیدا می کند. علاوه بر آن آتش در همان لحظات ابتدایی خیلی سریع تر خاموش می شود.
در این سیستم ها دو مدل آشکارساز وجود دارد.‌ نمونه اول برای تشخیص دود، و نمونه دوم برای شناسایی حرارت بیش از حد طراحی شده است. در واقع این اقلام محرک هایی هستند که فرمان ایجاد حریق را به سیستم اصلی ارسال می کنند. البته ممکن است آشکارسازی طراحی و اجرا شود که بتواند برای هر دو دتکتور (دود و حرارت) کارساز باشد.
پس از آن شستی اعلام حریق و آژیر های خطر در اولویت قرار می گیرند. منظور از شستی یک نوع اهرم است که افراد با فشار دادن آن می توانند اعلام آتش سوزی کنند. زمانی که این اتفاق بیفتد آژیر های صوتی و چشمک زن فعال شده و این حادثه را به تمام حاضرین آن مکان اعلام می کنند.

تجهیزات آتش نشانی اطفا حریق

در نهایت مهم ترین و کارآمد ترین تجهیزات در خاموشی آتش گروه اطفا حریق هستند. بر خلاف نمونه های قبلی که وظیفه تامین امنیت آتش نشان یا اطلاع رسانی حادثه را داشتند، این نمونه وظیفه مهار حریق را به دوش می کشد. کپسول آتش نشانی نمونه بارزی از این وسایل است که به صورت دستی توسط آتش نشان مورد استفاده قرار می گیرد.
البته تمام این اقلام به صورت تکی و دستی نیستند. برخی از آنها به صورت یک سیستم اتوماتیک در اماکن مختلفی مثل ساختمان ها، ادارات، یا کارخانه ها نصب می شوند. زمانی که آتش ایجاد می شود این سیستم ها با استفاده از طیف گسترده از مواد خاموش کننده حریق را از بین می برند.
در میان طیف گسترده ای این تجهیزات، سیستم اطفا حریق CAFS از همه کارآمدتر است. این سامانه به گونه ای طراحی و ساخته شده است که پیش از شروع عملیات کلیه رویداد ها را تجزیه و تحلیل کرده، و سپس عملیات خاموشی را استارت می کند‌. از جمله این رویداد ها می توان به اندازه آتش، فاصله آتش نشان تا حریق، سرعت گسترش و غیره اشاره کرد. بومی سازی و ارائه سیستم کفس در ایران به مجموعه صنعتی کفسیران تعلق دارد. کفسیران توانسته است با تکیه بر تجهیزات بروز و نیروی کاری کارآمد خود ایران را در لیست محدود کشور هایی قرار دهد که به تکنولوژی ساختاری سامانه CAFS دسترسی دارند.
تجهیزات آتش نشانی مجموعه وسایل و دستگاه هایی هستند که به آتش نشان در تامین امنیت فردی اش کمک می کنند. این تجهیزات علاوه بر آن می‌ توانند آمار بروز حادثه را در یک مکان کاهش داده، و در نهایت پروسه خاموشی حریق را به صورت دستی یا اتوماتیک انجام دهند. مثلا لباس، کلاه، عینک، و کفش ایمنی برای حفظ آتش نشان از خطر ساخته شده اند‌. سیستم اعلام حریق می تواند بروز حریق را شناسایی و آن را به همگان اطلاع دهد‌. و در نهایت سیستم اطفای حریق که می تواند به صورت دستی یا اتوماتیکی فرمان خاموشی آتش را ارسال، و آن را به واسطه انواع خاموش کننده مهار کند.

سوالات متداول

تجهیزات آتش نشانی به چند دسته تقسیم می شوند؟

این تجهیزات به طور کلی در چهار دسته فردی، صنعتی، اطفا و اعلام حریق قرار می گیرند.

چرا استفاده از تجهیزات فردی مهم است؟

آتش نشان برای اینکه بتواند آتش را خاموش کند در وهله اول باید خود را از خطرات حفظ کند. لباس مخصوص، عینک، ماسک و … همین کار را انجام می دهند.

گوی اطفا حریق از چه نوع خاموش کننده ای استفاده می کند؟

اصلی ترین عامل خاموش کننده در این گوی ها گاز CO2 است.