انواع آتش

آتش، همان قدر که می تواند برای زندگی صنعتی و غیر صنعتی افراد مفید باشد، ممکن است برخی خطرات جانی و مالی را ایجاد کند. برای رویایی با خطر و انجام واکنش های حساب شده، ابتدا لازم است انواع آتش را به درستی بشناسید. بله درست شنیدید! آتش دارای چندین دسته بندی مختلف است که کمتر کسی به آن آگاه است. با توجه به این تفاوت ها، نحوه به وجود آوردن و از بین بردن هر گروه از حریق نیز با دیگری متفاوت است. پس برای انحلال یک آتش سوزی، ابتدا باید انواع حریق آن را شناسایی کرد تا بتوان اقدامات لازم را برای از بین بردن آن انجام داد. در ادامه این مقاله اطلاعات بیشتری را در رابطه با این مبحث (انواع آتش سوزی) ذکر می کنیم.

انواع حریق شامل چه گروه هایی است؟

می دانید که آتش، نتیجه مثلث سه گانه اکسیژن، ماده سوختنی و حرارت است. در این میان عنصری که می تواند نوع حریق را تغییر دهد همان ماده سوختنی است. شناخت کلاس بندی آتش ها و شناسایی خاموش کننده مناسب بیش از آنچه که فکر کنید ضروری است. چرا که اگر ضد حریق و حریق با هم سازگار نباشند، نه تنها عملیات خاموشی آتش با شکست مواجه می شود، بلکه ممکن است خطرات جدیدی به بار آید. در ادامه انواع حریق را به همراه خاموش کننده مناسب آنها ذکر می کنیم.

• حریق کلاس A
• حریق کلاس B
• حریق کلاس C
• حریق کلاس D
• حریق کلاس E
• حریق کلاس F

حریق کلاس A

اگر اطرافتان را با دقت بررسی کنید، شاهد اقلام جامدی خواهید بود که در صورت بروز آتش احتمال سوختن آنها نسبت به دیگر جامدات بیشتر است. مثلا یک دفتر کاغذی یا یک مبل پارچه ای خیلی زودتر از یک سطل پلاستیکی آتش می گیرد. اقلامی مثل کاغذ، چوب، پارچه ها و… که عمدتا در خانه ها یافت می شوند، در گروه حریق کلاس A قرار می گیرند. جالب است بدانید که حتی مصالح ساختمانی نیز در دسته جامدات قابل اشتعال (گروه A)‌ قرار می گیرند. برای خاموش ‌کردن حریق های کلاس A سه خاموش ‌کننده (کپسول آتش نشانی) وجود دارد. کپسول آب و گاز، پودر و گاز و بیوورسال از جمله آنهاست. ترکیبات این اقلام شامل آب و گاز یا آب و پودر است.

حریق کلاس B

شاید برایتان جالب باشد که گروه خاصی از مایعات نیز قابلیت شعله ور شدن دارند. به همین دلیل آتش سوزی گروه B، به مایعات قابل اشتعال تعلق می گیرد. چسب، بنزین، پاک کننده ها و رنگ از جمله مواردی هستند که می توانیم به آنها اشاره کنیم. این اقلام علاوه بر آتش گرفتن، احتمال انفجار را نیز به خود اختصاص می دهند‌. البته بروز این حریق ها معمولا در محیط های صنعتی که حجم قابل توجهی از این مایعات را در اختیار دارند، رایج است. احتمال بروز این نوع حریق از حریق کلاس A کمتر است، اما به مراتب خطرناکتر بوده و سخت تر مهار می شود. برای خاموشی این نوع از انواع آتش سوزی ها معمولا از‌ کپسول آتش نشانی فوم، پودر، شیمیایی خشک و بیوورسال استفاده می کنند.

حریق کلاس C

در این گروه از کلاس بندی انواع آتش، طیف خاصی از گاز ها هستند که آتش می گیرند. پروپان، بوتان، متان و LPG از جمله مواردی است که می‌ توان به آنها اشاره کرد. در کل بهره گیری از گاز ها بدون داشتن تجربه و بهره گیری از تجهیزات ایمنی کار سختی است. از همین رو بهتر است این اقلام را در تانکر های ویژه ای که برای این امر طراحی شده اند، ذخیره سازی کرد. خاموش کننده بیوورسال و پودر خشک از جمله کپسول هایی هستند که برای خاموشی حریق هایی که در کلاس بندی آتش های ناشی از اشتعال گاز قرار می گیرند، مناسب اند.

حریق کلاس D

بر خلاف انتظار کلاس بندی آتش های گروه D به فلزات تعلق می گیرد. با اینکه این مواد به طور کلی در گروه اجسام قابل اشتعال قرار نمی گیرند، می توانند عامل یک آتش سوزی بزرگ باشند. می دانیم که فلز رسانای خوبی است. در نتیجه می تواند آتش را به راحتی از نقطه ای به نقطه ی دیگر منتقل کند. علاوه بر آن ذوب آهن در اثر دمای زیاد می تواند سبب فرو ریختن ساختمان شود. برای مهار انواع آتش سوزی فلزات، به هیچ عنوان نباید از خاموش کننده هایی مثل آب استفاده‌ کنید. آب در این حالت نه تنها تاثیری ندارد، بلکه می تواند به افزایش سرعت گسترش حریق منجر شود. برای نابودی این عامل باید از یک نوع خاموش کننده پودری مخصوص استفاده کرد.

حریق کلاس E

اگر یک یا چند دستگاه که حامل جریان الکتریکی هستند اتصالی پیدا کنند می توانند سبب اشتعال آتش شوند. این نوع از انواع آتش سوزی در کلاس بندی آتش های گروه E قرار می گیرد. البته الکتریسیته را نمی توان به عنوان یک سوخت شناسایی کرد. اما به هر حال این مورد نیز می تواند باعث تولید حریق شود‌. برای جلوگیری از این حالت بهتر است دستگاه ها و سیستم های الکترونیکی به طور مرتب چک و اشکال گیری شوند. ناگفته نماند که کپسول های حاوی آب در این بخش هم کارآمد نیستند. آتش نشانان برای خاموشی آتش های الکتریکی، از کپسول Co2 بهره می برند.

حریق کلاس F

این نمونه از انواع حریق که بیشتر در منازل مسکونی رخ می دهد نتیجه اشتعال روغن ها و چربی هایی است که در آشپزخانه از آن استفاده می شود. البته احتمال بروز آن در رستوران ها و اماکن این چنینی بیشتر از خانه های معمولی است. به هیچ عنوان سرخ کردنی ها و مواد غذایی در حین پخت غافل نشوید چرا که یک اشتباه کوچک می تواند باعث آتش سوزی شود. اقلامی مثل پتوی ضد حریق، بیوورسال و مواد شیمیایی مرطوب در این وضعیت می توانند به خاموشی آتش کمک کنند‌.

روش های مختلف خاموش کردن آتش

پیش تر به این مورد اشاره کردیم که حرارت، ماده سوختنی و اکسیژن اصلی ترین عاملان تولید انواع آتش هستند‌. حال اگر یک مورد از این مثلث سه گانه حذف شود چه اتفاقی می افتد؟ بله درست حدس زدید! آتش کم کم خاموش می شود. در ادامه عاملانی را ذکر می کنیم که به واسطه آنها می توان انواع حریق را از بین برد.

• حذف حرارت: اگر با استفاده از برخی مواد خنک کننده حرارت حاکم بر آتش را کاهش دهید طولی نمی کشد تا حریق از بین برود‌. آب یکی از دسترس ترین و ارزان ترین موادی است ‌که در سرد کردن آتش موثر است.
• از بین بردن اکسیژن: از بین بردن اکسیژن یا به اصطلاح خفه کردن نمونه دیگری از این روش ها است. در این حالت با بهره گیری از خاموش کننده های حاوی پودر و گاز درصد اکسیژن آتش را به حد قابل توجهی پایین می آورند‌. کپسول Co2 یکی از بهترین خاموش کننده های این حوزه محسوب می شود.
• قطع واکنش زنجیره ای: در این حالت اگر بتوانیم سوخت رسانی به آتش را متوقف کنیم، آتش را خاموش کرده ایم. با دور کردن ماده سوختنی زنجیره ایجاد شده در حریق ناقص باقی می ماند. کپسول پودر و گاز می تواند در این وضعیت کمک کننده باشد.

همیشه استفاده از کپسول ها و کمک گرفتن از نیروی انسانی برای مهار انواع آتش کافی نیست. در برخی موارد برای کاهش خطرات جانی و مالی باید از سیستم های خاموش کننده به روز استفاده کرد. سیستم اطفای حریق کفس، از جمله جدیدترین سامانه هایی است که امروزه در ایران وجود دارد. این سیستم که به واسطه مجموعه بزرگ کفسیران بومی سازی و ساخته شده است، می تواند بدون دخالت نیروی انسانی و با آنالیز شرایط، پروسه پرتاب فوم را آغاز کند.

آتش انواع مختلفی دارد. برای مهار انواع حریق باید نمونه های مختلف آن را بشناسیم چرا که کلاس بندی آتش های مختلف با بهره گیری از شیوه های خاصی مهار می شوند. به عنوان مثال حریق های کلاس A با آب خاموش می شوند اما برای مهار کلاس بندی آتش های گروه F باید از نوع خاصی کپسول پودری استفاده کرد. در نهایت به سه روش حذف اکسیژن، سرد کردن و یا قطع زنجیره آتش، انواع آتش خاموش می شود.