برای خاموش کردن آتش سوزی های ناشی از مایعات قابل اشتعال یا همان کلاس B، سیستم اطفا حریق فوم بهترین انتخاب است. البته این سیستم اطفا حریق برای مهار آتش سوزی های دیگر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. اساس این نوع سیستم اطفا حریق، ترکیب ماده ای به نام کنسانتره فوم با آب و پاشش با فشار بالای هوا است که یک کف سبک با حباب هایی پر از هوا را ایجاد کرده و سطوح در حال اشتعال را می پوشاند. در این مقاله با این سیستم، کاربرد، مزایا و اجزای آن آشنا می شویم.

سیستم اطفا حریق فوم

فوم یا همان کف، عامل اصلی محصور کننده و خاموش کننده آتش در سیستم اطفا حریق فوم است. این ماده از ترکیب فوم با آب و هوای فشرده تشکیل شده و از طریق اسپرینکلر یا سیستم های آبپاش به محدوده آتش پاشیده می شود. عامل اصلی تولید کف در این سیستم، نوعی ماده شیمیایی به نام سورفکتانت است. به دلیل وجود حباب های هوا در کف تولید شده، چگالی این ماده از آب کمتر بوده و در خاموش کردن آتش سوزی مایعات مانند بنزین و سایر مایعات قابل اشتعال که استفاده از آب برای اطفای حریق آنها امکانپذیر نیست، نقش مهمی دارد. CAFS یا همان سیستم فوم هوای فشرده نوعی روش اطفای حریق از نوع فوم است که برای انواع آتش سوزی ها مورد استفاده قرار می گیرد. فوم ایجاد شده در این سیستم روی نقاط مختلف از نوع جامد و مایع می چسبد و مانع گسترش آتش می شود. کفسیران اولین ارائه دهنده این سیستم مطمئن و کارا در ایران است.

انواع سیستم اطفا حریق فوم

سیستم اطفای حریق فوم یا سیستم CAFS از لحاظ کاربری به سه دسته اصلی دستی، پرتابل یا قابل حمل و ثابت تقسیم می شوند. این تنوع در کاربری موجب شده تا این سیستم برای آتش سوزی در ابعاد و موقعیت های مختلف قابل استفاده باشد. در ادامه به معرفی کاربری های متفاوت سیستم اطفا حریق فوم می پردازیم.

سیستم فوم از نوع دستی

سیستم اطفا حریق دستی در واقع به کپسول های آتش نشانی قابل حملی گفته می شود که حاوی کنسانتره فوم و گاز پیشران است. با فعال کردن این کپسول ها، فوم تشکیل شده و به سمت محل آتش سوزی پاشش می شود. این کپسول ها را می توان در انواع ساختمان های تجاری، مسکونی و صنعتی برای آتش سوزی های کلاس A و B استفاده کرد.

سیستم فوم از نوع پرتابل یا قابل حمل

این نوع از سیستم اطفا حریق فوم توسط وسایل نقلیه آتش نشانی جابجا شده و با داشتن یک مخزن با ظرفیت بالا برای خاموش کردن آتش هایی که وسعت زیادی دارند استفاده می شوند.

سیستم فوم از نوع ثابت

سیستم اطفا حریق فوم از نوع ثابت در حقیقت سیستم های هوشمند و اتوماتیک هستند که به خصوص در محیط های پرخطر از نظر تجمع مواد قابل اشتعال، نصب می شوند. در صورت بروز حریق و شناسایی و اعلام آن به وسیله سنسورهای موجود، این نوع سیستم اطفا حریق به طور خودکار فعال شده و حجم زیادی از فوم را به کمک سیستم اسپرینکلر در فضا پخش می کند.

عملکرد سیستم اطفا حریق فوم

هر یک از سیستم های اطفا حریق برای نوعی از آتش سوزی ها مناسب هستند. سیستم اطفا حریق فوم بهترین گزینه برای خاموش کردن آتش در کلاس B به شمار می رود که مربوط به مایعات قابل اشتعال است. البته این سیستم برای آتش سوزی های خشک یا کلاس A نیز مورد استفاده قرار می گیرد. هر سیستمی نیز با تاثیر بر یک یا چند عامل موثر بر آتش سوزی، به مهار آتش کمک می کند. سیستم مبتنی بر فوم با ایجاد یک لایه بین سوخت و اکسیژن، منجر به خفگی آتش و در نتیجه خاموشی آن می شود. قطرات آب موجود در فوم نیز از حرارت آتش می کاهد و اینگونه در کنترل و گسترش آن موثر است. این در حالی است که سیستم های دیگر مانند مه پاش برای مواد خشک، گاز CO2 برای تجهیزات الکترونیکی، سیستم های پودری برای آتش سوزی فلزات و گازها و … به کار می روند.

انواع فوم آتش نشانی

فوم مورد استفاده در این نوع سیستم اطفا حریق، انواع مختلفی داشته و با توجه به خاصیت و عملکرد هر یک برای کاربردی خاص در نظر گرفته می شود. این فوم ها در میزان نسبت انبساط متفاوت هستند و بر این اساس به سه دسته فوم انبساط کم، فوم انبساط متوسط و فوم انبساط زیاد تقسیم می شوند. در ادامه با کاربرد هر یک از این نوع فوم ها در کنترل حریق آشنا می شویم:

1. فوم با انبساط کم: این نوع فوم چگالی بالایی داشته و امکان پاشش به وسیله نازل های ثابت و متحرک را فراهم می کند. موارد کاربرد این فوم در خاموش کردن آتش سوزی های گستره در مخازن سوخت، پالایشگاه ها، کشتی ها، فرودگاه ها و … است. فوم با انبساط
2. کم: این فوم پایداری بالایی داشته و مانند یک پتو روی سطوح را می پوشاند و مانع ورود اکسیژن می شود.
3. فوم با انبساط متوسط: چگالی این فوم از نوع قبلی کمتر است و کاربرد اصلی آن در ماشین های آتش نشانی برای خاموش کردن آتش در تصادفات یا وسعت کم است. عملکرد این نوع فوم در خاموش کردن آتش با سایر فوم ها تفاوتی ندارد.
4. فوم با انبساط زیاد: این نوع فوم برای خاموش کردن آتش سوزی های کلاس A، B و LNG در ساختمان ها استفاده می شود.

اجزای سیستم اطفا حریق فوم اتوماتیک

سیستم اطفا حریق فوم از نوع اتوماتیک برای محیط هایی با وسعت زیاد به خصوص برای محیط های صنعتی استفاده می شود. این سیستم نسبت به سیستم های اطفای حریق فوم دستی و پرتابل پیچیدگی بیشتری دارد. اجزای این سیستم هوشمند و وظیفه هر یک عبارتند از:

1. مخزن نگهدارنده فوم: محل ذخیره فوم یا مخلوط آب و کنسانتره فوم است که در زمان وقوع آتش سوزی با کمک لوله ها و سیستم پمپاژ به نازل های پاشش منتقل می شوند.
2. سیستم پمپاژ فوم: این بخش از سیستم مسئول پمپاژ فوم از مخزن به نازل های پاشش است.
3. شیر اطفا یا کنترل: این شیرهای دستی یا اتوماتیک، برای قطع، وصل و به طور کلی توزیع فوم در بخش های مختلف سیستم اطفا حریق هستند.
4. سنسورهای تشخیص آتش: این سنسورها با شناسایی عواملی چون دود و حرارت، وقوع حریق را در مراحل اولیه تشخیص داده و با اعلان به سیستم اطفا حریق، آن را فعال می کنند.
5. لوله ها و نازل های پاشش: نازل های پاشش در سیستم های اتوماتیک در بخش های مختلف ساختمان نصب می شوند و پس از انتقال فوم از مخزن با کمک لوله ها، پاشش از نازل ها با فشار زیاد انجام می شود.

کاربرد سیستم اطفا حریق فوم

کاربرد سیستم اطفا حریق فوم به دلیل قابل استفاده بودن در انواع آتش سوزی بسیار متنوع است. اما این سیستم بیشتر در مکان های وسیع با حجم زیاد از مواد و مایعات اشتعال زا مانند انبارها و تاسیسات، سوله های تولیدی و صنعتی، جایگاه های سوخت و محل بارگیری اسکله ها، تاسیسات نفتی و پتروشیمی، آشیانه هواپیماها و … مورد استفاده قرار می گیرد. از مهمترین دلایل استفاده از سیستم فوم در این مکان ها، سرعت و دقت این سیستم در خاموش کردن حریق و شروع مجدد آتش سوزی بعد از اطفا است. به طور کلی این سیستم برای جلوگیری و خاموش کردن آتش سوزی در موارد زیر کاربرد دارد:

• صنعت نفت و گاز: به دلیل حجم زیاد از گازها و مایعات قابل اشتعال در این مکان ها، سیستم اطفا فوم گزینه مناسبی است.
• سوله ها و ساختمان های صنعتی: سیستم اطفا فوم برای کارخانه های مختلف، انبارها، تولیدی ها و هرگونه محیط صنعتی با هر نوع محصولی بهترین گزینه به شمار می رود.
• محل های بارگیری در فضاهای باز: کلیه مکان هایی که به عنوان محل بارگیری مورد استفاده قرار می گیرند مانند فرودگاه، پایانه های نفت و اسکله ها.
• ساختمان های اداری و تجاری: انواع ساختمان های اداری و تجاری مثل بانک ها، موسسات آموزشی، هتل ها و … که محل رفت و آمد افراد زیادی هستند.

علی رغم عملکرد مناسب سیستم اطفا حریق فوم در انواع آتش سوزی ها، توجه به برخی نکات در هنگام انتخاب آن حائز اهمیت است. با توجه به نیاز این سیستم به آب فراوان، تامین و دسترسی به آب باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این با توجه به نقش آب در این سیستم، نمی توان در دمای خیلی پایین که احتمال یخ زدگی لوله ها وجود دارد از آن استفاده کرد. پاکسازی محیط بعد از اطفا حریق و تاثیر فوم بر تجهیزات موجود در محل نیز باید در انتخاب این نوع سیستم در نظر گرفته شود.

مزایای سیستم اطفا حریق فوم

مهمترین مزیت سیستم اطفا حریق فوم را می توان کاربرد آن برای آتش سوزی ها با عوامل مختلف و در محیط های متفاوت دانست. میزان موثر بودن آن در کنترل حریق نیز از دیگر مزایای این سیستم است. از دیگر مزایای مهم سیستم این سیستم می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• موادی که در تولید فوم به کار می روند ه راحتی در طبیعت و سیستم های تصفیه فاضلاب تجزیه می شوند.
• تاثیرات منفی بسیار کمی در محیط ایجاد می کنند.
• در زمان کوتاهی قابلیت پوشش منطقه ای وسیع را دارند که به مهار سریع آتش کمک می کنند.
• نصب و نگهداری از تجهیزات این سیستم با توجه به عملکرد آن و مقایسه با سیستم های دیگر، مقرون به صرفه است.
• برای جلوگیری از سرایت آتش به سایر نقاط می توان از پوشش فوم بر آن ها استفاده کرد و از وقوع زنجیره ای آتش جلوگیری نمود.

سوالات متداول

سیستم اطفا حریق فوم برای چه نوع آتش سوزی هایی مناسب است؟

سیستم فوم به طور خاص برای خاموش کردن آتش سوزی های ناشی از مایعات قابل اشتعال (کلاس B) طراحی شده است. علاوه بر این، می توان از آن برای آتش سوزی های کلاس A (مواد خشک و جامدات) نیز استفاده کرد.

تفاوت فوم های با انبساط کم، متوسط و زیاد چیست؟

• فوم با انبساط کم چگالی بالا دارد و مناسب برای محیط های بزرگ مانند پالایشگاه ها و مخازن سوخت است.
• فوم با انبساط متوسط چگالی کمتری دارد و کاربرد آن در ماشین های آتش نشانی و تصادفات است.
• فوم با انبساط زیاد مناسب برای کلاس های A، B و LNG در محیط هایی مانند ساختمان ها کاربردی است.

کاربردهای اصلی سیستم اطفا حریق فوم کدامند؟

این سیستم در صنایع نفت و گاز، پالایشگاه ها و پتروشیمی ها، انبارها و سوله های صنعتی، محل های بارگیری مانند فرودگاه ها و اسکله ها و ساختمان های اداری و تجاری پرتردد مانند هتل ها و بانک ها کاربرد دارد.